Van China naar Cuba naar Nederland
In april 1861 arriveerde de Chinese arts Liu (of Lau) Noni in Amsterdam. Voor het eerst in dertig jaar ontving Nederland weer een Chinese bezoeker. Liu's komst was het resultaat van een bijzondere samenloop van omstandigheden en markeerde een zeldzaam moment van interculturele uitwisseling in de 19e eeuw.
Liu werkte als scheepsarts en arriveerde vermoedelijk eind 1860 in Cuba. Daar ondervond hij grote moeilijkheden bij het vinden van een schip dat hem terug naar China kon brengen. Om in zijn levensonderhoud te voorzien, begon hij gedroogd fruit te verkopen. Tijdens deze periode ontmoette hij een Nederlandse kapitein die hem uitnodigde om als steward mee te reizen naar Nederland.
Aankomst in Amsterdam
In april 1861 bereikte Liu Amsterdam, waar hij meer dan zes maanden verbleef. Zijn bezoek was uitzonderlijk en trok al snel de aandacht van het publiek en de media. De bekende Leidse taalkundige Johann Joseph Hoffmann (1805-1878), een specialist in Japanse en Chinese talen, was bijzonder geïnteresseerd in een ontmoeting met de Chinese bezoeker.
Hoewel Hoffmann geen Chinees sprak, beheerste hij het schrift uitstekend. Toen de twee elkaar ontmoetten in Leiden, schreef Hoffmann een groet in het Chinees op papier. Voor Liu, die al maanden geen Chinees had gesproken of gelezen, was dit een emotioneel moment: hij was zo ontroerd dat hij bijna in tranen uitbarstte.
Verslag in Nederlandse kranten
Liu's verblijf liet ook sporen na in de Nederlandse media. Pieter Harmen Witkamp, een populaire auteur, schreef het meest uitgebreide verslag over hem in het Nederlandsch Magazijn. Dit artikel blijft tot op heden de belangrijkste bron over het bezoek van de Chinees aan Nederland, en biedt waardevolle inzichten in hoe zijn aanwezigheid werd ervaren door tijdgenoten.
Een historisch portret
Tijdens zijn verblijf werd er een groot fotoportret van de arts gemaakt, waarschijnlijk in Amsterdam of Leiden. Dit zeldzame portret staat vermeld in Frederik Mullers verkoopcatalogus Les Indes Orientales uit 1882 onder nummer 3398, met de aantekening "avec signature autogr., en Chinois". Dit suggereert dat Liu zijn naam in Chinese karakters op de foto heeft gezet. Een tweede, verkleinde versie van deze foto wordt vermeld onder nummer 3399.
Vermoedelijk is het hier afgebeelde portret hetzelfde exemplaar als nummer 3398. Dit exemplaar heeft namelijk op de achterkant eveneens de naam van Liu (劉奴年). Het is goed mogelijk dat dit het enige portret is dat van Liu Noni bewaard is gebleven—een visuele getuige van zijn reis naar Nederland en een ontmoeting tussen Oost en West.
Bronnen
Kuiper, The Early Dutch Sinologists (1854-1900), deel 1 p. 67 en 91; Muller, Les Indes Orientales 3398; Witkamp, ‘Een Chineesch letterkundige te Amsterdam’, in: Nederlandsch Magazijn (1861), pp. 183-184.
Comentarios