Hans Worrenberg: van boerenzoon tot wereldberoemde dwerg

Geëtst portret van Hans Worrenberg, vermoedelijk gemaakt in London in 1688.

Hans Worrenberg (1650-1695) was een van de beroemdste dwergen van Europa. Dat bleek echter geen garantie voor een lang leven: op zijn vijfenveertigste verdronk hij op tragische wijze in Rotterdam.

Hij werd geboren in Zwitserland. Met een lengte van slechts 78,4 cm groeide hij uit tot een Europese ster. Over zijn leven is weinig bekend. Hij zou de zoon zijn van een armlastige boer en als kind met garenspinnen zijn brood hebben verdiend. Een ongeluk, dat hem blind liet aan een oog, maakte hier een eind aan.

Worrenberg verruilde daarom het landleven voor een avontuurlijk leven in de showbiz, dankbaar gebruikmakend van wat de natuur hem geschonken had. Hij ontwikkelde een act met zang en dans, en kroop tijdens optredens steevast tevoorschijn uit een kast, tot grote hilariteit van het publiek. De kleine entertainer besefte kennelijk dat het leven een theater is, en liet zich ook buiten het podium in diezelfde kast vervoeren. Een noodlottige beslissing, zoals later bleek.

De optredens van Worrenberg waren in Nederland en Duitsland een regelrechte hit. En in 1688 was het tijd voor een volgende stap: de oversteek naar Engeland. Op een biljet wordt zijn komst aangekondigd als een ware sensatie:

"These are to give notice to all persons of quality, and others, there is lately come to this Famous City of London, the Rarity of the world, viz. A Man of the Least Stature that has been seen in the memory of any; being but two Foot and seven Inches in Heighth."

Worrenberg zou voor de Engelse koning hebben opgetreden en goed Nederlands spreken. Hij was dagelijks te bewonderen in de pub Plume of Feathers, in Londen. Maar ook voor privéoptredens, thuis of op een hotelkamer, draaide de dwerg zijn hand niet om.

Verschillende beroemde kunstenaars legden zijn verschijning vast, waarmee hij een blijvende indruk achterliet. Het anonieme portret hierboven dateert vermoedelijk uit zijn Engelse periode en werd hoogstwaarschijnlijk gemaakt om zijn optredens te promoten.

Zijn roem had echter een tragisch einde. In 1695 werd hij in Rotterdam in zijn kenmerkende kast over de loopplank naar een schip gedragen. De loopplank brak en Worrenberg viel met kast en al in het water. Zijn leven eindigde zoals zijn shows begonnen: in een houten kast.

Bronnen

'Dwergen', in: Curiositeiten van allerlei aard (Amsterdam, 1876), nr 35-36, pp. 23-24.

Bert Sliggers, De tentoongestelde mens (Haarlem & Zutphen, 1993), p. 46.

Edward Wood, Giants and dwarfs (London, 1868) pp. 303-304.

Mezzotint portret van Hans Worrenberg. Op de achtergrond is de kast te zien die hij tijdens optredens gebruikte. Rijksmuseum Amsterdam, RP-P-1937-276.